Lubimy myśleć o sobie jako jednostkach indywidualnych. Rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że niezależnie od własnej odrębności zawsze tworzymy z kimś układ wzajemnych zależności. Zarówno my wpływamy na otoczenie, jak też ono na nas. I nie jest to prosty układ typu akcja-reakcja, lecz kształtowanie i modyfikowanie zachowań, w zależności od zmiennych czynników zewnętrznych i wewnętrznych.
Człowiek w systemie rodzinnym
Tym, co nas kształtuje są częściowo geny, częściowo wpływ środowiska. Nawyki i przyzwyczajenia wyniesione z domów rodzinnych odruchowo przenosimy do nowych związków, zapominając przy tym, że układ pierwszej rodziny był zupełnie inny od tego, który teraz sami z kimś tworzymy.
Każda zmiana w życiu pojedynczego członka rodziny wpływa na funkcjonowanie jej jako całości. Przykładem może być choroba, przeprowadzka do innego miasta, odejście z domu (ślub, śmierć, rozwód), a nawet zmiana pracy i statusu finansowego.
Takie zdarzenia często powodują napięcia, które mogą objawiać się zmianą zachowania jednego z członków systemu rodzinnego, problemami w pracy, szkole lub społeczności.
Pomoc systemowa dla rodziny
Poradnia psychologiczna to pierwsze miejsce, do którego trafiają rodzice w poszukiwaniu pomocy dla dziecka, które zachowuje się agresywnie, ma problemy ze snem, jest osowiałe lub boryka się z zaburzeniami odżywiania. Bywają zaskoczeni, kiedy po podjęciu decyzji o rozpoczęciu terapii, prowadzący zapraszają na spotkanie także pozostałych członków rodziny. Celem takiego systemowego podejścia jest ustalenie, czy i jakie problemy dziecka wynikają z funkcjonowania całej rodziny. Stoi za tym założenie, że jeżeli w jednym punkcie systemu pojawiają się rysy, to zmianom podlega cały system.
Terapia rodzin polega na określeniu struktury rodziny, funkcji poszczególnych jej członków, sposobów komunikacji, nawyków i wzorców wyniesionych z dzieciństwa oraz sposobów komunikacji.
Przykładem może być np. nieświadome oczekiwanie jednej osoby, że pozostali członkowie powinni się domyślić, jakie ona ma potrzeby lub preferencje, co z kolei prowadzi do narastających konfliktów. Wspólne wypracowanie w trakcie terapii systemowej nowych metod komunikacji wpływa na poprawne relacje między wszystkimi osobami. Podobnie wygląda problem podziału ról i zadań w rodzinie, okazywania (lub nie) uczuć, stawiania granic oraz akceptacji odmiennych oczekiwań.
Jak długo trwa terapia systemowa?
Zazwyczaj wystarczające jest odbycie maksymalnie 20 sesji. Należy więc do terapii krótkoterminowych, przy zachowaniu cykliczności 90 minutowych spotkań dwa razy w tygodniu.
To w zupełności wystarczający czas, by zmodyfikować zachowania pojedynczych członków rodziny lub też sposobu jej funkcjonowania w sposób satysfakcjonujący dla wszystkich. W jej trakcie dokładnie analizowane są występujące i bariery we wprowadzaniu zmian. Pozwala to na wprowadzenie odpowiedniego tempa, a także metod terapeutycznych.
Terapia systemowa jest więc dynamicznym procesem, któremu podlegają wszyscy członkowie rodzinnej społeczności. Wzajemne rozpoznanie poszczególnych uwarunkowań, oczekiwań oraz umiejętne komunikowanie się (również w gestach i emocjach) znakomicie poprawia funkcjonowanie tej podstawowej komórki społecznej. Terapia pomaga rozwiązać problemy, a jednocześnie daje rodzinie poczucie siły, wypływające z nabytej umiejętności wspólnego przezwyciężania trudności.